🔴 مذهب نویسنده: تقی بن نجم ابوالصلاح حلبی از علمای مهم شیعه و شاگرد سید مرتضی و شیخ طوسی بوده است.
🟡 شخصیت علمی نویسنده: شیخ طوسی او را توثیق کرده و از شاگردان خود و سید مرتضی خوانده است. (رجال طوسی) ابن داود و علامه حلی او را ثقه جلیلالقدر معرفی نموده اند. علامه مجلسی و شیخ حر عاملی نیز به او اعتماد داشته و در کتب خود از او نقل نموده اند. او فقیه و دینشناس بود و کتاب مهمی در فقه دارد با نام الکافی فی الفقه.
🟢 زمان تالیف: ابوالصلاح حلبی متوفی 447ق است و از فقهای متقدم محسوب میشود.
🟣 هدف نویسنده: تقریبالمعارف کتابی در مسائل علم کلام در 4 قسمت است. قسمت اول شامل توحید، عدل، نبوت و امامت است. قسمت دوم به مثالب و معایب دشمنان اختصاص دارد. قسمت سوم در امامت امام عصر علیه السلام و قسمت چهارم درباره معاد است. در این میان علاوه بر مباحث عقلی و کلامی مفصل، احادیثی نیز نقل نموده است. برخی احادیث تقریبالمعارف مخصوصا در مباحث برائت از مهمترین و منحصربهفردترین روایات محسوب میشود.
🔵 نحوه نقل روایات: غرض اصلی این کتاب جمعآوری و ارائه احادیث نبوده، چراکه کتاب کلامی بوده است. به همین جهت، روایات این کتاب به صورت مرسل و گاهی با ذکر تنها یک یا دو راوی متصل به معصوم نقل شده است.
⬅️ نتیجهگیری
زمان تألیف، جایگاه و عظمت نویسنده، و دسترسی او به منابع اولیه حدیثی از نقاط قوت احادیث این کتاب است. در عین حال مرسل بودن سند روایات، راه سنجش اعتبارسنجی را محدود نموده است. بنابر این تقریبالمعارف از کتب معتبر محسوب میشود. (مورد2️⃣)
✅ نکته: کتبی مانند تقریبالمعارف که از نویسندهای کاملا قابلاعتماد و دینشناس و در قرون نخستین (تا قرن6ق) نوشته شده، قابلیت اعتماد بالایی دارند. بنابراین، با وجود مرسل بودن سند، روایاتی که مضمون آنها منفرد و ناسازگار با سایر روایات نیست، قابل قبول اند.