📌از خصوصیات اجتهاد اهل سنت که مورد مخالفت همه علمای شیعه بوده است، استفاده از قیاس در استنباط احکام شرعی است. یعنی در مسأله‌ای که حدیثی وجود ندارد، با قیاس و رأی شخصیِ مجتهد حکمی تعیین گردد.
📌قیاس در احکام شرعی به این معناست که شخص مساله ای که حدیث و نص معتبر ندارد را با امور دیگری همچون احکام مشابه، تشخیص شخصی یا مصالح و مفاسد دنیوی که به نظر خودش می‌رسد مقایسه کند و حکمی از نزد خود درباره آن بیان نماید. مثلا بخاطر مضرّات و مفاسدی که به نظرش می‌رسد فعلی را حرام کند.
📌قیاس در میان عالمان اهل سنت رواج داشته است، اما به طور خاص مکتب فقهی ابوحنیفه مملو از قیاس است. او علاوه بر اینکه تنها روایات محدودی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را معتبر می‌دانست، در مقابل نصِّ روایت آن حضرت هم قیاس می‌کرد و به رأی شخصی خود فتوا می‌داد. تا جایی که مورد نقد عالمان دیگر عامه قرار گرفت.
⬅️ اوزاعی از بزرگان اهل سنت می‌گفت:
ما به ابوحنیفه ایراد نمی‌گیریم که با رأی خود فتوا می‌دهد، همه ما با رأی فتوا می‌دهیم، اما ایراد ما این است که با اینکه حدیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به او می‌رسید، مخالفت می‌کرد و نظر دیگری می‌داد.
📚تأویل مختلف الحدیث، ص103.
📚کتاب السنه شیبانی، ج1، ص187و188.
📌ائمه هدی علیهم‌السلام به شدت از قیاس و رأی شخصی در استنباط احکام شرعی نهی می‌کردند. امام صادق علیه‌السلام روزی به ابوحنیفه فرمود:
شنیده ام که در امر دین قیاس می‌کنی! گفت بله. حضرت فرمود: قیاس نکن که اولین کسی که قیاس نمود ابلیس بود…
📚الکافی، ج1، ص58.
📌قیاس در امور دینی _حتی در مقابل نصوص معتبر روایی_ پدیده ای است که در زمان کنونی هم به شکل های دیگری اتفاق می‌افتد. این انحراف نمونه‌ای است که اهمیت توجه و التزام به روش صحیح تفقه در دین را گوشزد می‌کند.
📌مثال
1️⃣ برخی نواندیشان با اجتهاد جمعی خود فتوا داده اند که نوجوانانی که تازه بالغ شده اند، برای روزه ماه رمضان در مدرسه و در فصل امتحانات، لازم است از والدین و معلم خود مشورت و اجازه بگیرند.
2️⃣ در فیلم زیر می‌بینیم که یکی از استدلال هایی که برای طهارت سگ بیان می‌شود، مقایسه آن با گرگ و شغال است. چطور می‌شود شغال با آن شرایط پاک باشد و سگ نجس؟!!